ที่มาและวัตถุประสงค์: การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมเป็นการผ่าตัดรักษาที่ให้ผลการรักษาที่ดีในผู้ป่วยข้อเข่าเสื่อมระยะท้ายซึ่งพบบ่อยในผู้สูงอายุ แต่เนื่องจากการผ่าตัดนี้มีต้นทุนค่าใช้จ่ายที่สูง มีงานศึกษาเกี่ยวกับ

ต้นทุนของการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมอยู่บ้างจากประเทศทางแถบตะวันตก แต่งานศึกษาของประเทศไทยนั้นพบน้อยมาก ในขณะที่โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์เป็นโรงพยาบาลศูนย์ของรัฐที่พัฒนาเป็นสถาบันฝึกอบรมแพทย์ในช่วง 4 ปีที่ผ่านมาคู่ขนานกับการที่จังหวัดเชียงรายเองก็กำลังก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุสมบูรณ์ในอีก 10 ปีข้างหน้า ดังนั้นการวิเคราะห์ต้นทุนและนำมาใช้จัดการทรัพยากรที่มีอยู่อย่างเหมาะสมจะช่วยให้เกิดความคุ้มค่าในการรักษาสูงสุด

วิธีการศึกษา: ศึกษาข้อมูลย้อนหลังจากฐานข้อมูลทางบัญชีของผู้ป่วยรายบุคคลที่เข้ารับการผ่าตัดเปลี่ยน

ข้อเข่าเทียมในช่วงปีงบประมาณ 2553-2554 วิเคราะห์ข้อมูลต้นทุนทางตรงระหว่างนอนโรงพยาบาลและข้อมูลตามหมวดย่อยที่บันทึกเป็นข้อมูลต้นทุนการวินิจฉัย ค่ายา ค่าผ่าตัด ระงับความรู้สึก ค่าข้อเทียม และวัสดุ ค่าห้องพักและอาหารที่เกิดในช่วงพักรักษาตัวในโรงพยาบาล

ผลการศึกษา: ต้นทุนทางตรงของการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมในโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์ใน

ช่วงปีงบประมาณ 2553-2554 เป็น 78,533 และ 79,316 บาทต่อราย และต้นทุนค่าข้อเทียม คิดเป็นร้อยละ 41 ของต้นทุนทั้งหมด มีผู้ป่วยทั้งหมด 236 คนในปี 2553 และ 263 คนในปี 2554 ผู้ป่วยส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง วันนอนโรงพยาบาลเฉลี่ย 6.98 และ 7.70 วัน พักอยู่ที่ตึกสามัญและส่วนใหญ่ ไม่พบภาวะแทรกซ้อน

สรุป: การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมที่โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์มีต้นทุนทางตรงตามบัญชี ส่วนใหญ่อยู่ที่ค่าวัสดุข้อเทียม ดังนั้นหากควบคุมต้นทุนค่าข้อเทียมได้ดีและมีการเลือกใช้ข้อเทียมได้เหมาะสมต่อผู้ป่วยจะทำให้ควบคุมต้นทุนทางตรงของหน่วยบริการได้ดี แต่จำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องประเมินผลลัพธ์ของการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมที่ได้ทั้งในระยะสั้นและระยะยาวอย่างรอบด้านเพื่อให้เกิดความคุ้มค่าในการรักษาสูงสุด