วัตถุประสงค์: เพื่อประเมินต้นทุน-ประสิทธิผล (cost-effectiveness) การคัดกรองโรคเบาหวานเข้าจอประสาทตาในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 เปรียบเทียบระหว่างการคัดกรองโดยพยาบาลเวชปฏิบัติทางตาในพื้นที่โดยใช้เครื่องมือ direct ophthalmoscope กับการคัดกรองโดยใช้กล้องถ่ายภาพดิจิตอลวิธีการวิจัย: การวิจัยแบบ prospective comparative study วิธีการ: จัดการอบรมช่างถ่ายภาพและพยาบาลเวชปฏิบัติก่อนเริ่มการศึกษาเริ่มทำการคัดกรองผู้ป่วยโรคเบาหวานระหว่าง เดือนกันยายนถึงตุลาคม พ.ศ.2547 ในโรงพยาบาลสุรินทร์ และโรงพยาบาลชุมชนประสาทโดยที่ผู้ป่วยทุกคนจะได้รับการถ่ายภาพจอประสาทตาด้วยกล้องถ่ายภาพดิจิตอลที่อ่านผลโดยจักษุแพทย์ ตรวจตาด้วย direct ophthalmoscope โดยพยาบาลผู้ผ่านการฝึกอบรมด้านเวชปฏิบัติทางตา และจะได้รับการตรวจทางจอประสาทตา โดยใช้เครื่องมือ indirect ophthalmoscope โดยจักษุแพทย์ในพื้นที่เพื่อเป็น gold standardผลการศึกษา: ผู้ป่วยเบาหวานที่ได้รับการคัดกรองจำนวนทั้งหมด 845 คน (1,690 ตา) จากโรงพยาบาลสุรินทร์ จำนวน 424 คน (848 ตา) และโรงพยาบาลชุมชนประสาท จังหวัดสุรินทร์จำนวน 421 คน (842 ตา) โดยมีต้นทุนการคัดกรองด้วยกล้องดิจิตอล 729.40 บาท/คน และด้วยพยาบาลเวชปฏิบัติ 63.96 บาท/คน การถ่ายภาพจอประสาทตาโดยไม่ขยายม่านตา พบว่ามี poor film rate ร้อยละ 10 เมื่อใช้ยาหยอดขยายม่านตาร่วมด้วยจะพบ poor film เหลือเพียงร้อยละ 2.4  และค่าต้นทุนประสิทธิผลของการตรวจคัดกรองโดยใช้กล้องดิจิตอล 2,707.27 บาท/คน และ 4,758.16 บาท/คน ในโรงพยาบาลสุรินทร์และโรงพยาบาลประสาทตา ตามลำดับ ต้นทุนประสิทธิผลของการตรวจคัดกรองโดยพยาบาลเวชปฏิบัติทางตา 186.02 บาท/คน และ 143.44 บาท/คน ในโรงพยาบาลสุรินทร์และโรงพยาบาลประสาท ตามลำดับสรุปการวิจัย: จากการศึกษาพบว่า ต้นทุนประสิทธิผลของการตรวจคัดกรองโดยพยาบาลเวชปฏิบัติทางตาดีกว่าการตรวจโดยใช้กล้องดิจิตอลในทั้งสองโรงพยาบาล โดยมีค่า sensitivity และ specificity ไม่แตกต่างกันทั้งสองวิธี